交通运输部党组召开2017年巡视工作动员部署视频
| Р?мзия М?х?мм?д?ва | |
|---|---|
 | |
| Туган телд? исем | Р?мзия Гыйният кызы М?х?мм?дова |
| Туган | 23 декабрь 1923 Сембер губернасы, Багдашкино районы |
| ?лг?н | 17 ноябрь 2020 (96 яшь) Казан |
| Милл?т | татар |
| ??н?ре | этнограф |
| Гыйльми д?р???: | тарих ф?нн?ре кандидаты[d] |
Р?мзия М?х?мм?д?ва – этнограф, ф?н ??м техника буенча Татарстан Д??л?т б?л?ге иясе
Т?р?ем?и х?ле
[?зг?рт? | вики-текстны ?зг?рт]Р.М?х?мм?дованы? н?селе Т?теш районы, Бакырчы авылына барып тоташа. Алар гаил?л?ре бел?н башта Сембер ?лк?сен?, аннары Яшел ?з?нг? к?ченг?н. Р?мзия 1 нче татар м?кт?бенд? белем ала.
Б?ек Ватан сугышы вакытында заводта, башка ?ирл?рд? эшл?п алгач, 1944 елда Р.М?х?мм?дова Казан д??л?т университетыны? география факультетына укырга кер?. Шул вакытта к?ренекле галим Николай Воробьев этнография буенча факультатив д?ресл?р алып бара. Р?мзия д? ул д?ресл?рд? катнаша. Н.Воробьев с?л?тле кызны к?реп ала, аны этнограф ит? уе бел?н янып й?ри башлый. 1945 елда СССР Ф?нн?р академиясене? Казан филиалы оеша. 1946 елда партияне? ?лк? комитеты СССР Ф?нн?р академиясене? Казан филиалы Тел, ?д?бият ??м тарих институтыyа татар халкы тарихын язарга й?кл?м? бир?. ?мма ул вакытта ?ле аны язарлык белгечл?р к?п булмый. Шул ук елда СССР Ф?нн?р академиясенд? аны? тарих б?леге ??м Казан филиалы каршындагы Тел, ?д?бият ??м тарих институтыны? берл?штерелг?н ф?нни сессиясе уздырыла. Анда Казан татарларыны? килеп чыгышы м?сь?л?се куела. Н?ти??д?, аларны? этник нигезенд? болгарлар булуы к?рс?тел?. Казан татарларыны? чирмешл?р, арлар бел?н берр?тт?н ?ирле халык булуы д?лилл?н?. Шул ук вакытта Идел буе татарларыны? миш?р т?ркемен ?йр?н? кир?клеге ассызыклана. Шушы максатта Р.М?х?мм?дова этнография ?лк?сен ?йр?н?че буларак аспирантурага алына. 1948 елдан башлап ул остазы Н.Воробьев бел?н берг? экспедициял?рг? чыга башлый. Мари, чуашлар бел?н аралашып ?ск?н кызда тел сиземл?ве к?чле була.
Гомум?н, б?тен Советлар Союзында этнография, археология г?рл?п ?ск?н бер чор була бу. Р.М?х?мм?дова ел саен икеш?р экспедицияг? бара. 1949 елда аспирантураны т?мамлаганнан со?, миш?рл?р турында инде байтак материал туплаган булса да, галим? кандидатлык диссертациясен якларга ашыкмый, ч?нки эзл?нг?н саен я?а сораулар ?аман туа тора, ?ст?вен? ул вакытларда ??рбер ф?нни эшне диярлек, ? кайберл?рен кабат-кабат М?ск??д?н борып кайтара торалар,гомум?н, ф?нг? тал?п зур була.
Ни?аять, 1966 елда М?ск??д? этнография институтында галим? Р?мзия М?х?мм?дованы? миш?рл?р турында кандидатлык диссертациясен яклау була. Ул вакытта якланачак ф?нни эшл?р турында алдан ук ф?нни ??м?гатьчелекк? х?б?р итеп, г?зитл?рд? игъланнар бастыра, ф?нни эшне китапхан?г? куя торган булганнар. Шундый игъланны укып булса кир?к, яклауга зал тутырып миш?рл?р кил?. Галим? бик курка, билгеле. ?мма со?ыннан ул миш?рл?рне? ?зл?ренн?н д? хезм?тен? карата у?ай б?я ишет?. Бик саллы хезм?т булган бу, моны кичекм?ст?н китап итеп бастырып чыгарырга кир?к, диеш? алар. Миш?рл?рг? караган бик кызыклы м?гъл?матлар тапкан Р?мзия апа. М?с?л?н, галим?не? ?йт?ен? караганда, миш?рл?рне? формалашу территориясенд? Наровчат кен?злеге була. Аны? бел?н хатын-кыз идар? ит?. Бортасларны? С?ембик? ханбик?без бел?н берр?тт?н й?ртелерг? тиешле Нарчат исемле бик?се була ул. Ул Мокша елгасы буендагы Бортас ш???ренд? идар? ит?. Алтын Урда таралганда, феодаллар Болгар ?ирл?рен? ????м итк?н вакытта, Бортасны да ?имер?л?р. Нарчатны? ирен ?тер?л?р. ? ?зе ул яу бел?н килг?нн?рг? ?сирлекк? т?шм?с ?чен йортын карап торучы Ха?ия исемле хатын бел?н Мокша елгасына ташлана. Шул ?ирл?рд? Наровчат исемле кен?злек п?йда була да инде. Бу риваять миш?рл?рне? ?зенд? сакланмаган, Нарчат турында материаллар Пенза музеенда бар. Ул мукшылар аша билгеле булган.
Р.М?х?мм?довага Урта Идел ??м Урал буе татарлары турында атлас т?з?не й?клил?р. Этнографик атлас этнографик к?ренешл?рне ?ыеп, ?йр?неп, бер т?ртипк? салуны к?зд? тота. Р?мзия М?х?мм?дова аспирантлар ала, атлас ?стенд? эшл??че кадрлар ?зерли башлый. Галим? атлас т?з? принципларын, материал ?ыюны? (экспедициял?рд?, китапхан?л?рд?, музейларда) программасын эшли. Шуны? бел?н Р?мзия апага ?зене? докторлык диссертациясе турында онытып торырга туры кил?. ? 1985 елда Тел, ?д?бият ??м тарих институтында олы яшьт?ге, доктор булмаган ф?нни хезм?тк?рл?рне пенсияг? чыгаралар. Р?мзия апага да б?ртекл?п ?ыйган, ?з баласы кебек кадерле материалларын кешег? калдырып кит?рг? туры кил?. 1992 елда Воробьевны? ш?керте, заманында бу зур ш?хесне? у? кулы булган галим?не Республика традицион м?д?ниятне ?стер? ?з?ген? чакырып алалар. Анда ул миш?рл?р турындагы хезм?тен тагын да тулыландыра т?шеп, я?адан зур китап итеп бастырып чыгара, гомум?н, 30 ел буе ?ыйган материаллар нигезенд? я?а хезм?тл?р яза. Татар, рус, инглиз телл?ренд? чыккан "Татар халык киемн?ре", "Кер?шен татарлары киеме" монографиял?ре шундыйлардан. Р.М?х?мм?дованы? соавторлыкта язылган хезм?тл?ре д? байтак. М?с?л?н, "Урта Идел ??м Урал буе татарлары", "Идел ??м Урал буе халыклары", "Идел буе ??м Урал татарларыны? милли киемн?ре","Татарлар"?.б. Моннан тыш, Р.М?х?мм?дова 100 д?н артык ф?нни м?кал? авторы.
Иск?рм?л?р
[?зг?рт? | вики-текстны ?зг?рт]Чыганак
[?зг?рт? | вики-текстны ?зг?рт]- М. Галиуллина. Этнография эзтабары.(?ле сылтама)
Тышкы сылтамалар
[?зг?рт? | вики-текстны ?зг?рт]- Этнограф Р?мзия М?х?мм?това вафатТатар-Информ. 18.11.2020
- Татар этнографиясен? нигез салучы, галим? Р?мзия М?х?мм?дова вафат Азатлык радиосы. 18.11.2020
.png){kind=small}
