未央区：多路出击 打响落实中央八项规定精神攻坚战

Николай Чернышевский
Н.Г. Чернышевский (1828–1889)
Тугач бирелг?н исеме:	Николай Гаврилович Чернышевский
Псевдонимнар:	Андреев, Дензиль Эллиот
Туу датасы:	24 июль 1828(2025-08-06)
Туу урыны:	Россия империясе, Сарытау
?лем датасы:	29 октябрь 1889(2025-08-06) (61 яшь)
?лем урыны:	Сарытау
Ватандашлык:	Русия империясе Русия империясе
Эшч?нлек т?ре:	язучы, журналист
И?ат ит? еллары:	1849–1889
Юн?леш:	реализм
Жанр:	т?нкыйть м?кал?се, роман, повесть, хик?я
И?ат ит? теле:	рус теле
Имза:

百度 对于荣华实业房屋产权证的问题，刘玉梅对记者总结称：特殊的地理环境和气候造成的。

Николай Чернышевский, Николай Гаврила улы Чернышевский, рус. Чернышевский Николай Гаврилович (1828 елны? 12 (24) июле, Сарытау — 1889 елны? 17 (29) октябре, Сарытау) — рус язучысы, ?д?би т?нкыйтьче, публицист, инкыйлабчы-демократ, утопияле социализм тарафдары.

Т?р?ем?и х?ле

Н.Г. Чернышевский. В.Я. Лауфферт фотосур?те. 1859

1828 елны? 12 (24) июленд? Сарытау ш???рене? Сергий чирк?ве рухание Гаврила Иван улы Чернышевский гаил?сенд? туган. ?нисе — Евгения Егор кызы Голубева. Фамилиясе ?тисене? туган авылы — Пенза губернасы Чернышово авылы атамасыннан кил?.

1836–1842 елларда Сарытау руханилар укухан?сенд? укый (читт?н торып, р?сми р?вешт? ата-анасы йортына, ?тисе кул астында уку ?чен ?иб?рел?). 1842–1845 елларда Сарытау руханилар семинариясене? 6 еллык уку программасын 3? елда т?г?лли. Укухан? программасындагы славян, грек, латин телл?ренн?н тыш, француз, алман, гар?п, фарсы, Сарытау семинариясене? татар теле кафедрасында Г.С. Саблуков кул астында татар телл?рен ?зл?штер?. 1845 елда Сарытау губернасыны? татар чыгышлы топография атамаларыны? тулы исемлеген булдыра.

Ф?н бел?н тир?н кызыксынуы с?б?пле ??м 1848 елда ф?н бел?н ныграк ш?гыльл?н? ?чен рухани д?р???сенн?н чыккан Г.С. Саблуков т?эсире н?ти??сенд?, руханилар академиясен? кер? уеннан кире кайта. 1848 елда Изге синод Чернышевскийны? ?тисен ялган гаеп бел?н рухани д?р???сенн?н чыгара, шу?а к?р? ?ти-?нисе улларыны? университетка кит? тел?ген? каршы т?шми. Гаил?сене? матди яктан авыр х?лд? булуын ист? тотып, Чернышевскийга лекциял?р ты?лаган ?чен еллык т?л??д?н (40 сум к?меш бел?н) азат ит?че таныклык бирел?.

Санкт-Петербург университетында

1846 елны? августыннан 1850 елны? сентябрен? кад?р Санкт-Петербург университетында укый. Профессорлар И.И. Срезневский ??м А.В. Никитенко кул астында филологик белем туплый, Ипатий елъязмасыны? с?злеген ф?нни яктан тикшер?, Д.И. Фонвизинны? ?Бригадир? ?с?ре буенча кандидатлык иншасы яза.

Н.Г. Чернышевский университет студенты А.В. Ханыков аркылы петрашевчылар х?р?к?те бел?н якыная, француз утопияче-социалистлары хезм?тл?ре бел?н таныша. Л. Фейербахны? ?Христианлыкны? асылы? китабын укыгач, динг? карашын ?зг?рт?: 1848 елны? ноябренд? динн?н б?тенл?й читл?ш?.

Н.Г. Чернышевскийны? д?ньяга карашы В. Белинский, А. Герцен ?с?рл?рен тир?нтен ?йр?н?че И.И. Введенский т?г?р?генд? формалаша. ?Мен? минем Россия турында уем: тизд?н булачак инкыйлабны к?т?, — дип 1850 елны? 20 гыйнварында к?нд?леген? язып куя. — 1830 елда давыл К?нбатыш Алманияд? ген? дулады. 1848 елда Вена ??м Берлинны эл?ктерде. Кил?се давыл, шаять, Петербург ??м М?ск??не эл?ктерер?.

Университетта уку чорында и?ат бел?н ш?гыльл?н? башлый. 1849–1850 елларда хатын-кыз эмансипациясе темасына язылган ?Т?рбия турында уйланулар (Жозефина тарихы)?, ?А?лау?, ?Теория ??м практика? повестьлары языла.

1850 елны? сентябренд? университет дипломы ала. 1851 елны? гыйнварында Сарытау гимназиясен? рус теле ?лк?н укытучысы итеп билгел?н?.

Сарытау гимназиясенд?

1851 елны? 12 мартында Петербургтан Сарытауга юн?л?. Гимназияд? рус теле д?ресл?рен 1851 елны? апреленн?н 1853 елны? маена кад?р алып бара. 1853 елны? 29 апреленд? Сарытау табибы кызы Ольга Сократ кызы Лебедевага ?йл?н?. Уллары — Александр, Михаил туа.

Петербургта диссертация яклау

1853 елны? маеннан 1864 елны? маена кад?р Петербургта яши. 1853–1855 елларда 2нче кадет корпусында рус теле ??м шигърият теориясенн?н укыта. ?Отечественные записки?, ?Мода? журналларында, ?Санкт-Петербургские ведомости? газетасында м?кал?л?р бастыра.

?С?нгатьне? чынбарлыкка эстетик м?н?с?б?те? (рус. Эстетическое отношение искусства к действительности) темасына трактат язып, 1855 елны? маенда рус теле магистры д?р???сен? диссертация яклый. Халык м?гарифе министры А.И. Носов документларны р?смил?штер?не 3? елга кичектер? с?б?пле, Н.Г. Чернышевскийга университетта ф?н бел?н ш?гыльл?н?г? юл ябыла, ул и?атын журналистикага багышлый.

?д?би т?нкыйтьче

?Отечественные записки? ??м ?Современник? журналларында ?д?би т?нкыйтьче буларак катнашып, 1854–1855 елларда 100 д?н артык м?кал?, рецензия, библиографик к?з?т? бастыра. ?Отечественные записки? м?х?ррире А.А. Краевский Н.Г. Чернышевскийны? кайбер хезм?тл?рен бастырмагач, 1855 елны? языннан Н.А. Некрасовны? ?Современник? журналында гына эшли башлый. А.С. Пушкин, Н.В. Гоголь, Н.П. Огарев, А.Н. Островский, А.Ф. Писемский, М.Е. Салтыков-Щедрин, Л.Н. Толстой, И.С. Тургенев, Н.В. Успенский, П. Беранже, И. Гете, У. Годвин, Гомер, В. Гюго, Ч. Диккенс, Ж. Санд, Г. Лессинг, Ж.-Ж. Руссо, В. Скотт, У. Теккерей, У. Шекспир, Ф. Шиллер ?.б. и?атлары буенча ?д?би-т?нкыйть м?кал?л?ре бастыра, ?Отечественные записки? журналы т?нкыйтьчесе А.В. Дружинин бел?н даими полемика алып бара. 1857 елда журналда ?д?би т?нкыйть б?леген Н.А. Добролюбовка тапшырып, ?зе Аурупа илл?ренд?ге с?яси тормышны, рус ??мгыяте х?лен яктыртуга алына.

Кулга алыну

1861 елда ??ир ??м ирек? (рус. Земля и воля) яшерен ??мгыяте бел?н берлект?, Александр II х?к?м?те ?тк?рг?н реформаларны т?нкыйтьл?п чыга, ?Баяр кр?стиянн?рен? аларга яхшылык тел??чел?рд?н с?лам? прокламациясен яза. 1862 елны? 7 июленд? кулга алына ??м Алексей равелинына ябыла.
Петропавел кирм?ненд? ябылуда вакытта ?Н?рс? эшл?рг??, ?Повесть эченд? повестьлар? романнары, ?Алферьев? повесте, ?Вак хик?ял?р? языла. ?Н?рс? эшл?рг?? романын цензура ?тк?р?, 1863 елда ?Современник?та басылып бара. 1864 елны? 7 апреленд? Д??л?т шурасы Н.Г. Чернышевскийны 7 елга каторга эшл?рен? ??м м??гелек с?ргенг? х?кем ит?. 1864 елны? 19 маенда гражданлык ?лем ??засы ?тк?рел?. ?лем карары укылгач, Н.Г. Чернышевскийны? кулларын зын?ырлап, чирек с?гать бастырып торалар. Тезл?ндереп, баш ?стенд? шпага сындыралар. Бу аны? гражданлык хокукларыннан ??м м?лк?тенн?н м?хр?м ит?не а?лата.

Себер

Патша х?к?м?те Н.Г. Чернышевскийны с?ргенд? 7 ел урынына 12 ел тота (1872 елны? гыйнварыннан 1883 елны? августына кад?р).

• 1864, июль — август Тобол—Иркутск—Усолье—Чита—Нерчинск
• 1864, август — 1866, сентябрь Кадай руднигы
• 1866, сентябрь — 1871, декабрь Александров заводы
• 1872, гыйнвар — 1883, август Вилюйск

1864 елны? маенда О.С. Чернышевская к?реш?г? р?хс?т алып, Кадайга килеп кит?.

Н. Чернышевскийны? дуслары ??м ш?кертл?ре 8 м?рт?б? аны азат ит?рг? талпынып карый, л?кин у?ышлы булмый. Гаебен гафу ит?не сорап, ?тенеч язарга т?къдим ит?л?рне кире кага.

1867 елда Женевада ?Н?рс? эшл?рг?? романы басыла.

С?ргенд? ?Пролог? романын, бернич? повесть, драма ?с?рл?ре, хик?ял?р яза. ?Пролог? романы 1877 елда Лондонда н?шер ителг?н.

?стерхан

Себерд? 21 ел гомерен ?тк?р?.

Александр III ?стерханга кайтып урнашырга р?хс?т ит?. 1883 елны? октябренн?н 1889 елны? июнен? кад?р ?стерханда яши, и?ат бел?н ш?гыльл?н?, л?кин полиция департаменты ?з фамилиясе бел?н ?с?рл?рен бастырырга р?хс?т итм?г?ч, ?Андреев? псевдонимын куллана.

Себерне? климатын ?стерханга кискен ?зг?рт? с?лам?тлеген? зыян китер?. Бизг?к бел?н авырый.

Сарытау

1889 елны? 27 июненн?н 4 ай Сарытауда яши. 17 (29) октябрьд? баш миен? кан й?гереп вафат була. Сарытауны? Воскресенское зиратына ?ирл?н?. 1901 елда халыктан ?ыелган акчага каберен? беренче ??йк?л куела.

Х?тер

ССРБ почта маркасы,
1939

• Сарытау, Санкт-Петербург, ?стерхан, Иркутск, Казан ?.б. ш???рл?рд? урамнарга исеме бирелг?н.
• Якутияд? Чернышевский бист?се бар.
• Сарытауда музее ачылган.
• Бик к?п ш???рл?рд? ??йк?лл?р урнаштырылган.
• Уку йортларына, китапхан?л?рг? исеме бирелг?н.

?д?бият

1. Жизнь и творчество Н.Г. Чернышевского. М.: Детская литература, 1988. ISBN 5-08-001369-9

Сылтамалар

• Электрон ф?нни басма ?Н.Г. Чернышевский?