框框是什么意思
Данияд? ислам | |
Д??л?т |
![]() |
---|---|
![]() |
Данияд? ислам (дан. Islam i Danmark) — Дания территориясенд? ислам дине. Р?сми м?гъл?матлар буенча, Дания халкыны? (5 771 ме? кеше) 5,40 % ы (313 ме? кеше) — Ислам дине тарафдары (2020)[1]. Ислам — Данияне? р?сми танылган динн?ренн?н берсе, тарафдарлары саны буенча, лютераннар диненн?н со?, икенче урындагы дин. Дания м?селманнарыны? к?пчелеге — с?ннил?р, шулай ук шигыйлар, ?хм?диял?р д? бар.
Тарих
[?зг?рт? | вики-текстны ?зг?рт]
Данияд? м?селманнар 1880 елдан яши. 1920 елда язучы Кнуд Холмбо (Knud Holmboe) ислам динен кабул итк?н[2].
1950-елларда Пакистанны? ?хм?дия м?селманнары актив миссионерлык эшч?нлеге н?ти??сенд? Данияд? дини ??мгыять оештыруга иреш?. Алар 1966—1967 елларда Данияд? беренче м?чет — Нусрат ?а?ан м?четен (Nusrat Djahan-moskeen) т?зег?н. Шул ук елны ?хм?дия х?р?к?те Абдус С?лам Мадсен (Abdus Salaam Madsen) т?р?ем? итк?н беренче Коръ?нне Дания теленд? бастырып чыгара.
Демография
[?зг?рт? | вики-текстны ?зг?рт]Илд?ге м?селманнарны? саны 1960-елларда ил х?к?м?те Т?ркия, Пакистан, Т?ньяк Африка ватандашларына Данияд? яш?рг? ??м эшл?рг? р?хс?т бир? башлагач, кискен артып кит?. 1970-елларда Т?ркия, Пакистан, Марокко ??м Югославия республикаларыннан к?пчелеге м?селман булган м??а?ирл?р Данияг? эш эзл?п кил?. 1980 ??м 1990 елларда м?селманнарны? зур ?лешен (м?селманнарны? гомуми саныннан 40 %) Иран, Гыйрак, Сомали ??м Боснияд?н к?чк?н качаклар т?шкил итк?н[3]. Дания м?селманнары арасында ислам динен кабул итк?н этник даниялел?р д? бар. Аларны? саны 2 800 г? якын ??м ел саен бу сан якынча 70 кешег? артып бара. 2000 ??м 2004 еллар арасында 300 д?н артык Дания кешесе ислам диненн?н христианлыкка к?чк?н.
М?селманнарны? 22,2 % ы — Т?ркияд?н, 10,2 % ы — Гыйрактан, 9,5 % ы — Ливаннан, 8,7 % ы — Пакистаннан, 7,3 % ы — Сомалидан ??м 6,3 % — ?фганстаннан к?чк?н кешел?р. Ил башкаласы Копенгаген халкыны? 10 % ы — м?селманнар[4].
Оешма
[?зг?рт? | вики-текстны ?зг?рт]
Дания м?селманнары чыгышлары, тел ??м м?д?ниятл?ре буенча бик т?рле. 2005 елда Данияд? 19 т?рле м?селман дини ??мгыяте терк?лг?н булса, 2019 елда Данияд? 28 т?рле ислам дини ??мгыяте булган. Данияне? м?селманнарны берл?штер?че ?з?к оешмасы юк. Х?зерге вакытта Данияд? 170 м?чет бар. Алар, башка илл?рд?н аермалы буларак, еш кына Данияд? яш??че м?селманнарны? ассоциациясе буларак оештырыла. Дания теле м?четл?рд? в?газь теле буларак ешрак кулланыла башлаган. Данияне? кайбер м?селман ??мгыятьл?ренд? ??м м?четл?ренд? имамнар ?итешми. Моннан тыш, илд? бушлай м?селман м?кт?пл?ре, х?л?л кибетл?р, яшьл?р ассоциациял?ре, ?ирл?? ассоциациял?ре ?. б. учреждениел?р бар. Данияне? эре ш???рл?ренд? 20г? якын м?селман м?кт?бе эшли. Беренче м?селман м?кт?бе 1978 елда Хельсингерда т?зелг?н. 1980-елларда урду, т?рек, гар?п ??м башка телл?рд? д?ресл?р алып барылучы м?кт?пл?р т?зел?. 1990-елларда Сомали, Ф?л?стыйн ??м Гыйрак качак балалары ?чен м?кт?пл?р т?зел?. Копенгагенны? Нёребро районында ачылган и? зур м?кт?пт? 410га якын студент ш?гыльл?н?.
М?селманнарга м?н?с?б?т
[?зг?рт? | вики-текстны ?зг?рт]Дания м?селманнары ??м ??мгыятьне? калган ?леше арасында м?н?с?б?тл?р к?п еллар д?вамында Данияд?ге дебатларны? т?п темасы булып тора. ??м?гать урыннарында дини кием ??м символлар куллану, ир балаларны с?нн?тк? утырту, зина кылу, гомосексуализм, ш?ригать ??м ир-атлар бел?н хатын-кызлар арасында м?н?с?б?т ?. б. турындагы м?сь?л?л?рг? карашлар т?рлелеге б?х?сл?р уята. Илне? м?селман халкы к?п м?сь?л?д? ?зен кыерсытылган итеп хис ит?. Илне? к?ч структуралары, 2015 елдан башлап, м?селманнарга карата дини нигезд? ясалган ?инаятьл?р саны артуын билгел?г?н.
Х?зерге вакытта м?селман халкыны? шактый ?леше Данияд? туган, ?ск?н ??м белем алган кешел?рд?н тора, ??м, шул р?вешле, беренче буын иммигрантлардан аерылып тора. Н?ти??д?, м?селман мохите тотрыклы ??м Дания тормышына ?айлашкан. Данияд? туып-?ск?н м?селманнарны? я?а буыны исламны интерпретациял?рг? ?нди, Дания гражданнары бел?н м?селман динен татулаштыруны ?и?ел?йт?ч?к карарлар табарга чакыра, Дания м?селман т??г?ллеген ?стер?г? ярд?м ит?рг? ??м исламны к?нд?лек тормышны? табигый элементы ит?рг? тел?вен белдер?. 2007 елда Дания теленд? эшли торган, Данияд? туып-?ск?н м?селманнарны? я?а буыны ?чен очрашу урыны булган беренче Дания ислам ?з?ге (Dansk Islamisk Center) оештырылган.
Карикатуралар ??н?алы
[?зг?рт? | вики-текстны ?зг?рт]2005 елда Данияд? М?х?мм?т п?йгамб?р бел?н б?йле карикатуралар ??н?алы кузгала. Jyllands-Posten газетасында М?х?мм?т п?йгамб?рг? багышланган 12 карикатура басылып чыга. Карикатураларны бастыру Данияд? ген? т?гел, аннан читт? д? м?селман халкы арасында к?чле ризасызлык тудыра. Jyllands-Posten газетасы ?ит?кчелеге басылып чыккан р?семн?р Аурупада кабул ителг?н ?с?з иреген гам?лг? ашыру? ?рн?ге ген?, дип белдер?. Унбер м?селман илене? тышкы эшл?р министрлыклары Дания х?к?м?тенн?н гафу ?тен?не тал?п ит?. Дипломатик протест артыннан, Дания тауарларына бойкот игълан ител?.
М?чет
[?зг?рт? | вики-текстны ?зг?рт]- Т?п м?кал?: Зур м?чет (Копенгаген)
Копенгагенны? Нёребро районында урнашкан Зур м?чет — м?чет ??м м?д?ният ?з?ге булган биналар комплексы. 2014 елда Данияд? махсус т?зелг?н беренче м?чет, илне? и? зур ??м манарасы булган беренче м?чете, Аурупада и? эре м?четл?рне? берсе[5][6][7].
Моны да карагыз
[?зг?рт? | вики-текстны ?зг?рт]Сылтамалар
[?зг?рт? | вики-текстны ?зг?рт]- Hamad Bin Khalifa Civilisation Center. Official website.
- Center for Dansk-Muslimske relationer 2018 елны? 21 февраль к?ненд? архивланган.(датча)
Иск?рм?л?р
[?зг?рт? | вики-текстны ?зг?рт]- ↑ Muslim Population By Country 2020 2019 елны? 1 сентябрь к?ненд? архивланган.(ингл.)
- ↑ RELIGION I DANMARK 2012
- ↑ Muslims in Europe: Country guide. bbc.co.uk(ингл.)
- ↑ B. A. Jakobson. Yearbook of Muslims in Europe. Denmark
- ↑ The Grand Mosque of Copenhagen. 2007 елны? 27 сентябрь к?ненд? архивланган. The Copenhagen Post, 26.04. 2007(ингл.)
- ↑ Politicians and royals steering clear of grand mosque's opening 2015 елны? 21 гыйнвар к?ненд? архивланган.(ингл.)
- ↑ The Great Mosque in Copenhagen. Jan Wenzel & Lars Tuxen(ингл.)
Д??л?тл?р | Австрия ? Аз?рбай?ан ? Албания ? Алмания ? Андорра ? ?рм?нстан ? Беларусия ? Бельгия ? Болгария ? Босния ??м Герцеговина ? Б?екбритания (Англия, Т?ньяк Ирландия, Уэльс, Шотландия) ? Греция ? Г?р?истан ? Дания ? Ирландия ? Исландия ? Испания ? Италия ? Казакъстан ? Каратау ? Кипр ? Латвия ? Литва ? Лихтенштейн ? Люксембург ? Ма?арстан ? Мальта ? Молдова ? Монако ? Нидерланд ? Норвегия ? Польша ? Португалия ? Румыния ? Россия Федерациясе ? Сан-Марино ? Сербия ? Словакия ? Словения ? Т?ньяк Македония ? Т?ркия ? Украина ? Финляндия ? Франция ? Хорватия ? Чехия ? Швейцария ? Швеция ? Эстония |
---|---|
Буйсынган территориял?р | Аланд утраулары ? Гернси ? Гибралтар ? Джерси ? Мэн утравы ? Фарер утраулары ? Шпицберген ? Ян-Майен |
Танылмаган ??м ?лешч? танылган илл?р | Абхазия ? ДМ? ? ДХ? ? Косово ? ЛХ? ? К?ньяк Осетия ? Таулы Карабаг ? ТКТ? |